Montfortanenklooster, Kontich

copyright Elisabeth Declercq

Initiatief

In het centrum van Kontich-Kazerne staat het voormalig Montfortanenklooster, naast de parochiekerk, reeds lange tijd leeg. Enkel het gelijkvloers wordt nog deels gebruikt als buurtcentrum van het OCMW en als parochielokaal. Rond het kerkplein zijn tevens een bibliotheek, een basisschool en enkele handelszaken gevestigd. De plek heeft een historisch karakter, maar enkel de parochiekerk is opgenomen op de inventaris Onroerend Erfgoed. 

Het kloostergebouw is in eigendom van de gemeente Kontich, maar zij hebben de 1ste en 2de verdieping in erfpacht gegeven aan de sociale huisvestingsmaatschappij De Ideale Woning. Zo krijgt het klooster een nieuwe bestemming met een buurthuis annex bibliotheek en ruimtes voor de parochie op het gelijkvloers, vijf sociale studio’s voor senioren met een collectieve leefruimte op de 1ste verdieping en twee sociale huurappartementen op zolder. De studio’s passen binnen het concept Senioren Thuis waarvan De Ideale Woning al een eerste project in Antwerpen heeft gerealiseerd.


Project

In de wedstrijd vroeg de sociale huisvestingsmaatschappij om in te zetten op een efficiënt en flexibel gebruik van de ruimte, een goede inpassing in de omgeving en respect voor het beeldbepalend karakter van de kerk en het klooster.


Proces

In 2019 schrijft De Ideale Woning zich in voor de Meesterproef bij de Vlaamse Bouwmeester. Binnen deze wedstrijdprocedure krijgen jonge, getalenteerde ontwerpers de kans om te werken aan uitdagende opdrachten in Vlaanderen. Aan de ontwerpers wordt gevraagd om de integratie en synergie van de publieke functies en het sociaal wonen binnen het bestaand kloostergebouw vorm te geven. De Ideale Woning wil met dit project ook het standaardaanbod van sociale woningen verruimen door te experimenteren met nieuwe vormen van samenwonen. Laureaat voor het Montfortanenklooster te Kontich wordt de jonge architect Elisabeth De Clercq. Zij heeft de afgelopen jaren het project verder uitgewerkt, in opdracht van De Ideale Woning en in overleg met gemeente en VMSW. 

Wat betreft de financiering van het project is er een moeilijke discussie geweest met VMSW. Zij waren akkoord met een afwijking van de kleinere private ruimtes van de studio’s ten opzichte van de geldende oppervlaktenormen, maar zij waren aanvankelijk niet bereid om de collectieve delen ook 100 % te financieren. De collectieve leefruimte is nochtans essentieel om het wonen in kleine private studio’s te compenseren. In het bijzonder was er discussie over de financiering van de brede hal tussen de studio’s. Met een aparte motivatienota over de betekenis en kwaliteit van de leefhal is de financiering van de hal toch goedgekeurd.

Voor de uitbouw aan het klooster was er een moeilijke discussie met de gemeente. Hun bouwreglement is vooral gericht op klassieke woningtypes. Zo mag bijvoorbeeld de bouwdiepte van een woonproject maximaal 17 meter bedragen. Met een bestaande bouwdiepte van 11,6 meter in het kloostergebouw, moest de uitbouw met de collectieve leefruimte beperkt worden tot een diepte van 5,4 meter. Op basis van aangepaste plannen binnen de bouwdiepte van 17 meter zijn ze wel akkoord gegaan. In ruil voor een afwijking van de parkeernorm voorziet de sociale huisvestingsmaatschappij De Ideale Woningen een elektrische deelwagen voor de senioren en de buurt.


Sociaal

Voor de toewijzing van de bewoners in de studio’s heeft De Ideale Woning een afwijking van het toewijzingsreglement verkregen binnen de éénmalige proefomgeving voor experimentele woonvormen van minister Homans in 2019. Zo kan De Ideale Woning gericht op zoek gaan naar alleenstaande senioren met een laag inkomen, die weinig sociaal netwerk hebben en die bereid zijn om een leefruimte en keuken te delen. Zodra de bewoners gaan samenwonen, werkt De Ideale Woning samen met vrijwilligers van beweging.net die zorgen voor ondersteuning. Hierbij baseren ze zich op hun ervaringen in het eerste huis van Senioren Thuis in Antwerpen. De ondersteuning van vrijwilligers blijkt noodzakelijk om het gedeeld gebruik van een leefruimte vlot te laten verlopen.


Financieel

De sociale huisvestingsmaatschappij De Ideale Woning pacht de twee verdiepingen van het klooster van de gemeente Kontich gedurende 99 jaar. Zij betaalt hiertoe een éénmalige canonprijs, conform de VMSW-richtlijnen. In ruil neemt De Ideale Woning de herinrichting van het gelijkvloers op binnen haar bouwproject. Uiteraard zal de gemeente nog een deel van de bouwkosten moeten bijpassen. De renovatie van het klooster tot studio’s en appartementen worden door De Ideale Woning gefinancierd, via een renteloze lening van VMSW.